فرش قرمز خارجیها برای ادبیات کودک ایران/ 88 درصد از گرنت به کودک
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ادبیات کودک و نوجوان ایران در سال‌های اخیر یکی از پراستقبال‌ترین حوزه‌ها برای فروش رایت بوده است، سکوی پرشی که اگرچه می‌تواند ادبیات ایران را جهانی کند، اما چندان جدی گرفته نشده است.
حوزه کتاب کودک و نوجوان در سال‌های پس از انقلاب هم از حیث کمی و هم از نظر کیفی رشد قابل توجهی داشته است، به طوری که از نظر کارشناسان میزان توفیق در این حوزه قابل مقایسه با دوران پیش از انقلاب نیست. اگرچه این حوزه در سال‌های گذشته با مشکلات جدی به ویژه در زمینه کیفیت و تولید محتوا مواجه است، اما همچنان این حوزه یکی از حوزه‌های امیدوارکننده فعالان نشر برای معرفی ادبیات ایرانی به دیگر ملل است. به گفته برخی از کارشناسان، ادبیات کودک و نوجوان به دلیل داشتن مضامین فراگیر انسانی و توجه به روحیات مخاطب کودک و نوجوان، این قابلیت را دارد که با ترجمه به دیگر زبان‌ها، بتواند مسیر جهانی شدن را بپیماید.
مجید جعفری‌اقدم، مدیر آژانس ادبی پل، در این زمینه معتقد است: در مقایسه با موضوعات دیگر ادبیات کودک و نوجوان ما در حوزه مبادلات رایت از اولویت برخوردار است، این امر چند دلیل عمده دارد، اول اینکه موضوعات کودک معمولاً موضوعات فرامنطقه‌ای و فراملی و مناسب برای همه کودکان است، بنابراین مخاطب خاص در گستره جغرافیایی خاص ندارد. دوم اینکه کتاب کودک هم محتواست و هم تصویر. هم تصویرش فروخته می‌شود و هم متنش. با توجه به اینکه تصویرگران ما در دهه اخیر موفقیت‌های بسیاری در جشنواره‌های بین‌المللی داشتند، این موفقیت‌ها خواه ناخواه به کتاب‌های کودک ما نیز سرایت کرده است؛ بنابراین این ویژگی‌ها موجب شده است که مشتری‌های کتاب‌های ایرانی نسبت به کتاب‌های دیگر بیشتر باشد.
مصطفی رحماندوست نیز از جمله نویسندگانی است که به جهانی شدن ادبیات کودک و نوجوان ایران باور دارد، او ادبیات کودک و نوجوان ایران را ادبیاتی با ظرفیت بالا برای جهانی شدن می‌داند و می‌گوید: مشکل اینجاست که این ظرفیت مدیریت نمی‌شود، زبان ما محدودیت جغرافیایی دارد و نیاز به سرمایه‌گذاری جدی است تا بتوان ادبیات و رمان فارسی را جهانی کرد.
نگاهی به فهرست کتاب‌های کودک و نوجوان ایران که در سال‌های اخیر توسط ناشرانی از کشورهای دیگر خریداری شده و به زبان‌های مختلف منتشر شده‌اند گواه موفقیت این ادبیات در خارج از مرزهاست به گونه‌ای که عمده ناشران طالب گرنت ایران روی کتاب‌های کودک و نوجوان دست گذاشته‌اند.
بر اساس آمار منتشر شده دبیرخانه گرنت در فاصله سال‌های 94 تا 97 در مجموع 349 عنوان کتاب مشمول کمک هزینه چاپ و انتشار کتاب‌های ایرانی در خارج از کشور شده‌اند که از این میان 302 عنوان کتاب متعلق به حوزه کودک و نوجوان است.به عبارت دیگر 88 درصد کتاب‌های مشمول گرنت در حوزه کودک و نوجوان بوده‌اند.
این کتاب‌ها به زبان‌های عربی، ایتالیایی، انگلیسی، آلمانی، اسپانیایی، فرانسوی، چینی،ترکی، تایوانی، کره‌ای و... ترجمه شده‌اند. همچنین ناشرانی از کشورهای الجزایر، ایتالیا، انگلستان، سوئیس، آمریکای لاتین، اسپانیا، تایوان، ترکیه، دانمارک، ژاپن، فلسطین، فرانسه چین،کره، سوئد و مصر رایت کتاب‌های کودک و نوجوان ایران را خریداری کرده‌اند.
با این وجود باید گفت که راه برای موفقت بیشتر کتاب‌های ایرانی همچنان باز است و ما تازه در ابتدای مسیر هستیم، قطعاً این مسیر مشکلات و موانعی دارد که باید در برطرف شدن آن کوشید، اما این موانع چه هستند؟
عبدالعظیم فریدون، مدیر انتشارات محراب قلم، در این‌باره معتقد است که وجود دو مشکل مانع از حضور ناشران در نمایشگاههای بین‌المللی شده است؛ نبود قانون کپی رایت در کشور و نداشتن صرفه اقتصادی در شرایط فعلی. او بر تقویت آژانس‌های ادبی به عنوان مراکز موفق در این زمینه تأکید می‌کند و معتقد است که ادبیات کودک و نوجوان پس از انقلاب رشد چشمگیری داشته و همین موضوع منجر به موفقیت این حوزه در عرصه جهانی خواهد شد.
مدیر انتشارات محراب قلم در این‌باره بیشتر توضیح می‌دهد و می‌افزاید: در این رابطه دو مانع وجود دارد؛ نخست بحث کپی رایت است. نگاهی که ناشران خارجی به ناشران ایرانی دارند، نگاه مثبتی نیست، چرا؟ چون قانون کپی رایت نداریم. دومین مانع، نبود صرفه اقتصادی برای ناشر است، با وجود این نگاه‌ها، حضور ناشران در این نمایشگاه‌ها سودآوری اقتصادی را به همراه ندارد؛ به همین دلیل الان چند سال است که انجمن فرهنگی ناشران کودک و دو سال است که انجمن نویسندگان کودک، کتاب ناشران را به نمایشگاههای بین‌المللی می‌برند و به نوعی تجمیع کردند تا بتوانند این مشکل را حل کنند؛ لذا به نظرم مشکل کپی رایت به مشکل اقتصادی دامن زده است. البته ما ناشرانی داریم که حضور دارند و هر سال هم به نمایشگاههای بین‌المللی می‌روند، ولی تعدادشان خیلی در اقلیت است.
حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا سبحانی‌نسب، مدیرعامل نشر جمال، نیز معتقد است که نشر ایران به دلیل نداشتن ساز و کار مناسب، ارتباط دقیق، درست و شفاف نیز با هیچ جای جهان ندارد، نه تنها در بخش کودک که در بخش بزرگسال نیز از این بیماری رنج می‌برد. هرچند ارتباط نشر ایران با جهان اسلام نیز به همین صورت است، اما به نظر می‌رسد که اوضاع کمی بهتر باشد؛ به طوری که برخی از ناشران توانسته‌اند با ناشران جهان اسلام حتی اهل سنت خارج از کشور ارتباط برقرار کرده و آثارشان را به دیگر زبان‌ها منتشر کنند.
وی می‌گوید: ارتباط داشتن با ناشران و فعالان نشر در خارج از کشور کمی سخت است و بیشتر به این بازمی‌گردد که یک ناشر یا مدیر انتشارات چقدر با ناشران خارج از کشور ارتباط داشته باشد وگرنه ساز و کاری که به نشر ایران برای حضور در عرصه بین‌الملل یاری دهد، وجود ندارد.
آمارها نشان می‌دهد ترکیه، چین و کره بیشترین اقبال را به ادبیات کودک و نوجوان ایران دارند، فریده خلعتبری مدیر انتشارات شباویز ضمن تایید این آمارها می‌گوید: ادبیات کودک و نوجوان ایران ویژگی‌هایی دارد که مقبولیت عام را فراهم می‌کند، یکی از دلایل استقبال کشورهایی مانند چین به ادبیات کودک و نوجوان کشورمان، تلاش آنها برای فعالیت در زمینه‌های نو و بکر ادبیات کودک و نوجوان است. چین از جمله کشورهایی است که به حوزه کودک و نوجوان خود بها می‌دهد و همیشه سعی در تشویق فعالان این حوزه دارد؛ از این رو معلمان و مدارس همیشه در تلاش‌اند که بهترین کتاب‌ها را برای این گروه سنی انتخاب و در مدارس معرفی کنند.
به گفته وی؛ کشور کره جنوبی نیز در حوزه ادبیات کودک و نوجوان رشد چشمگیری داشته و همواره تلاش دارد تا در این زمینه هم از آثار برجسته و قوی بهره ببرد و هم نوآوری داشته باشد. علاوه بر این، ادبیات کودک و نوجوان ایران نیز قابلیت عرضه شدن در عرصه‌های جهانی را دارد، به همین دلیل کشورهایی مانند ترکیه با انتخاب آثار ایرانی تلاش دارند تا الگوی مناسب برای ارتقای ادبیات کودک و نوجوان خود معرفی کنند.
موفقیت ادبیات کودک و نوجوان ایران برای حضور در بازارهای جهانی اگرچه در نخستین مسیر با موفقیت همراه بوده است، اما نباید از یاد برد که این موفقیت یک فرآینده است که یک سر آن تلاش برای ارتقای کمی و کیفی تولیدات این حوزه چه در محتوا و چه در تصویرگری و طرح جلد و سر دیگر آن تلاش برای معرفی و جا انداختن این ادبیات در بازارهای جهانی است.